Blog

Mijn Blog

Blog

« Back to Blog « Older Entry | Newer Entry »

Herziening belastingstelsel fijn plan

Posted on 2 June, 2014 at 7:22

De minister van financiën heeft aangekondigd dat het belastingstelsel moet en zal worden herzien. Dat lijkt me als argeloze burger een fijn plan, want het is nu een oninzichtelijke kluwen aan regels en afdrachten waarvan men zich kan afvragen of het systeem wel een doel dient. En als dat het geval is, welk doel dan wel.

De afdrachten zijn fors en daarbij is het ook nog eens zo dat de belastingdruk op arbeid (36%) hoger is dan die op kapitaal (15%) en die op consumptie (26%). Klinkt niet erg eerlijk voor de ‘hardwerkende Nederlander’. Hoe zou dat anders kunnen? Gratis en voor niets dien ik de minister bij dezen van advies. Ik zal daarvoor een gedachten experiment uitvoeren zoals velen voor mij trouwens ook al hebben gedaan. Weet u het nog, Robinson Crusoë?

Stel dat we een heel nieuwe samenleving zouden moeten bedenken. Hoe zouden we dat doen?

Een van de uitgangspunten waar we het waarschijnlijk al snel over eens zullen zijn is dat we niemand laten doodgaan van de honger. Dat is niet humaan en het is op straat ook geen gezicht. Twee goede redenen om geld uit te geven aan het levensonderhoud van mensen die dat niet of slechts moeizaam voor zichzelf kunnen regelen.

We zouden het er waarschijnlijk ook wel over eens zijn dat er een gemeenschappelijke pot moet komen om daar geld (of andere middelen) in te stoppen waarmee collectieve voorzieningen kunnen worden bekostigd. Denk daarbij dus aan het in leven houden van mensen die daartoe zelf niet in staat zijn door lichamelijke of geestelijke gebreken, het verzorgen van zieken, het regelen van onderwijs, het optuigen van een vervoerssysteem, het corrigeren van vervelende burgers en het op afstand houden van eventuele vijanden. De mensen die kunnen werken en zo economische waarde scheppen vullen de pot, terwijl degenen die niet kunnen werken uit die pot in leven worden gehouden. Hetzelfde geldt voor de andere doelen die deze samenleving zich stelt. Tot zover klinkt het simpel.

Maar dan doen zich problemen als de bedenkers van de nieuwe samenleving belastingideeën uit de oude maatschappij in de discussie inbrengen. Waarom zou men de mensen die in leven worden gehouden uit de gemeenschappelijke pot een bijdrage voor die pot vragen? Dat is toch zinloos rondpompen van geld? Wie puur van belastinggeld (want laten we die pot maar de belastingpot noemen) leeft, hoeft geen belasting te betalen.

Er is een groep mensen die de belastingpot vult nadat ze iets hebben verdiend, dat noemen we voor het gemak een directe belasting. Maar waarom zou je na het vullen van de pot iedere keer dat je iets koopt de pot weer verder moeten vullen? Dat kunnen we dus ook afschaffen want lijkt een beetje op afstraffen dat je je zuur verdiende geld uitgeeft. Ja, zo kan de overheid/staat reguleren of je niet te veel rookt en drinkt of auto rijdt. Maar willen we in zo’n maatschappij leven of gaan we ervan uit dat volwassenen zelf wel kunnen beslissen hoe ze hun geld uitgeven? BTW, accijnzen of OZB zijn zo beschouwd ondingen want bij de inning hiervan is de overheid geen gemeenschappelijke pot meer maar een zedenmeester of geldschraper. Als men dan toch vindt dat de gemeenschap sommige mensen moet beschermen tegen drank en drugs, stel dan zware straffen op hen die deze middelen aan minderjarigen leveren. Maar laat volwassenen met rust want niemand heeft er iets mee te maken hoe zij hun geld uitgeven. Al willen ze alles oproken of in het water gooien.

Er zijn in onze nieuwe maatschappij vanuit inkomensperspectief twee soorten mensen. Zij die economische waarde (uitgedrukt in geld) scheppen en zij die dat om een of andere reden niet doen. Die reden kan trouwens ook zijn dat de ene mens besluit wat harder te werken om voor een ander (partner, kind, ouder enz.) te zorgen. Zullen we net als in de echte wereld een instelling in het leven roepen die moet controleren of degenen die niet kunnen werken dat ook echt niet kunnen? Dat geeft natuurlijk aanleiding tot onverkwikkelijke situaties en discussies. Kan Pietje nou echt niet werken doordat hij met zijn been trekt en is Emine nu echt zo van het pad af dat je niet kunt verwachten dat ze financieel voor haarzelf zorgt? Moeten ze worden gedwongen? Voor zo’n controle instelling is een batterij ambtenaren nodig.

Of moeten we het heel anders oplossen?

Er is een discussie gaande over een basisinkomen dat iedereen zou moeten ontvangen. Dan zijn we van het controleren af en uit onderzoek is gebleken dat de meeste mensen dat geld nuttig besteden en zelfs proberen door arbeid wat extra te verdienen. Persoonlijk ben ik nogal een workaholic die zijn twijfels heeft, maar laten we het proberen. Stel dat het basisinkomen gelijk wordt gesteld aan wat nu bekend staat als het sociaal minimum dan bedraagt dat per jaar bijna 18.000 euro. Als alle mensen boven de 20 dat inkomen ontvangen, dan zijn de kosten daarvan 12,8 miljoen x 18.000, of ruim 230 miljard euro. Het basisinkomen komt vanzelfsprekend ook in de plaats van de AOW, maar mensen kunnen daar tijdens hun arbeidzame leven net als nu een aanvullend pensioen voor regelen.

De benodigde 230 miljard moet worden opgebracht door de 8,3 miljoen werkenden die momenteel per jaar 613 miljard verdienen waarvan ze 307 afdragen aan de totale collectieve sector (belastingen centrale overheid, lagere overheden en sociale verzekeringen). De uitgaven voor de sociale verzekeringen (124 miljard) vervallen bij een basisinkomen uiteraard als aparte post want die zijn nu opgenomen in het basisinkomen. Het gaat me te ver om in dit onbetaalde advies aan Deijsselbloem alles exact door te rekenen, maar er vallen door een basisinkomen heel wat andere uitgavenposten fors lager uit omdat iedereen (studenten, ambtenaren, militairen enz.) als bodeminkomen al 18.000 euro heeft. Ook kunnen alle toeslagen vervallen. Denk hierbij aan het paradepaardje van de christelijke gezinsuitbreiding, de kinderbijslag, en allerlei andere toeslagen omdat mensen te weinig inkomen hebben zoals de huurtoeslagen en de hypotheekrente aftrek. Ze krijgen een basisinkomen en omdat de BTW en accijnzen zijn afgeschaft, is het leven al een aardig stuk goedkoper. We trekken hiervoor alvast 50 miljard uitgaven af van het totaal, dan blijft over 440 miljard aan uitgaven door de totale overheid.

De gemeenschappelijke pot heeft dus 440 miljard nodig. En die halen we uit de directe belastingen. En dan niet uit de huidige directe belastingen, maar alleen uit de inkomstenbelasting. Een raar idee? Alle werk, of het nu van een timmerman of van een bankgraaier is, dient uiteindelijk naast de kick van het iets presteren om inkomen te vergaren. Het zichtbare inkomen wordt tegenwoordig in box 1 belast, maar met de huidige box 3 regeling ontspringt heel wat inkomen uit vermogen de dans. Box 3 is namelijk geen belasting op vermogen, maar een belasting op fictief rendement. De belastingdienst gaat ervan uit dat het vermogen boven een zekere drempelwaarde voor 4 procent rendeert en daarover wordt 30% belasting geheven. Dat betekent een netto belasting van 1,2 % over het vermogen. In een voorbeeld dat ik van nabij ken, heeft iemand een vermogen in de vorm van een aantal beleggingspanden en de belastingvrije voet heeft hij op de bank staan. De panden hebben een netto waarde van drie ton waardoor de eigenaar 3600 euro belasting betaalt over dit vermogen. Maar de belasting doet niets met de inkomsten uit deze panden. Het gaat om vijf studentenkamers, een appartement en een winkel die jaarlijks bruto 46.000 opbrengen. Als we hiervan de helft nemen voor kosten zoals gas en licht, afschrijving, OZB, verzekeringen enz. dan komt het erop neer dat de belastingdruk op het inkomen uit dit onroerend goed 15,5 % bedraagt. Heel wat minder dan de belasting op arbeid. Zo schijt de duivel wel op de grote hoop ja.

En het zou zo makkelijk zijn als we alleen inkomen belasten maar dan ook alle inkomens. Tegenwoordig weet de belastingdienst exact wat iemand aan het begin en eind van het jaar op zijn of haar rekeningen heeft staan en als alle inkomen verplicht moet worden opgegeven, dan zou dat de zaak aanzienlijk vereenvoudigen. Onder inkomen rekenen we dan ook echt alles (betaald werk, rendement op vermogen, verkoop eigen huis, erfenissen, giften). Nemen we het basisinkomen als belastingvrije voet, dan gaat de maatschappelijke discussie nog slechts over het belastingtarief. Men zou daarbij kunnen denken aan een of twee belastingschijven. Zelf neig ik wel een beetje naar een vlaktaks waarbij er slechts één belastingtarief bestaat. Dat klinkt sommige mensen onrechtvaardig in de oren maar doordat er een belastingvrije voet bestaat, betaalt iemand met een hoog inkomen procentueel toch meer dan iemand met een laag inkomen. Een ontvanger van het basisinkomen wordt immers voor 0% belast, iemand die 40.000 totaal verdient betaalt per saldo 20,3% als de vlaktaks 37% is, en de verdiener van een ton wordt netto voor 30,3% aangeslagen. Uiteindelijk houden de drie na betaling van belasting de volgende netto inkomens over: 18.000, 31.860 en 69.660. Niet verkeerd zou ik zeggen en bovendien betalen de sterkste schouders de zwaarste lasten. Daarnaast blijft er een stimulans voor mensen bestaan om door werken extra inkomen te verwerven. In de politieke discussie blijft het uiteraard mogelijk om te praten over een extra schijf voor mensen die exorbitante inkomens verdienen zoals ook de Commissie van Dijkhuizen tot een twee schijven stelsel heeft geadviseerd (37 en 49%).

Overigens zou bij het huidige Bruto Binnenlands Product (613 miljard) en de beoogde uitgaven door overheid (440 miljard) die ene belastingschijf naar 72% moeten, maar de overheidsuitgaven kunnen nog heel wat verder omlaag na invoering van een basisinkomen, het afschaffen van toeslagen en aftrekposten. In het BBP zijn trouwens de netto opbrengst van erfenissen (12 miljard) en koerswinst op aandelen niet opgenomen, dus aan die kant kan het bedrag waarover belasting wordt geheven omhoog. Laten we bovendien niet vergeten dat de huidige belastingdruk inclusief BTW e.d. voor een gewone werknemers ook al 53% bedraagt. Als we daar de sociale premies bij optellen, dan komen we op 68%. Dus de afstand tot die 72% is niet zo groot als ze lijkt en kan worden verkleind. Dat kan trouwens ook door toch maar een tweede belasting schijf in te voeren voor Wesley Sneijder en consorten.

Ik geloof best dat ik af en toe een rekenfoutje of zelfs redeneerfout heb gemaakt, maar het streven naar een versimpeling van het belastingsysteem zoals die in onze nieuwe samenleving kan worden ingevoerd, zou de politiek sieren. De fiscale wereld zou er een stuk helderder uitzien en de sterkste schouders dragen nog steeds de zwaarste lasten (door de afschaf van de vele aftrekposten misschien wel meer dan ooit omdat het vooral de mensen met hogere inkomens zijn die daar gebruik van maken). Omdat ook zaken die bijdragen aan de onrechtvaardige verschillen in vermogens zoals aandelenrendementen, giften en erfenissen als inkomen worden belast, nemen de vermogensverschillen niet meer zo exorbitant toe als de laatste jaren het geval schijnt te zijn geweest. De enige kwestie blijven nu nog de onrechtvaardige verschillen in inkomen. Daar ligt een mooie taak voor de vakbeweging.

Categories: Vragen van deze tijd